عارضه یابی چیست؟
هلث چک یا عارضهیابی در کسب و کار یک فرایند تحلیلی است که به منظور شناسایی نقاط قوت و ضعف سازمان و ارائه راهکارهایی برای بهبود عملکرد آن به کار میرود. با استفاده از این تکنیک، میتوان به تحلیل درستی از شرایط فعلی کسب و کار دست پیدا کرد و راهحلهایی برای بهبود عملکرد و رشد سازمان پیشنهاد داد. عارضهیابی، یکی از تکنیکهای بسیار مهم و ضروری در مدیریت است که میتواند به بهبود کارایی و عملکرد سازمان شما کمک کند.
اهداف عارضه یابی
یکی از اصلیترین اهداف بهبود و ارتقای کسب و کارها این است که نقاط ضعف از بین بروند و نقاط قوت تقویت شوند. گاهی اوقات نقاط ضعف در بطن سازمان هستند و به همین دلیل با بررسی سطحی و نگاه کلی نمیتوان متوجه وجود آنها شد. در چنین مواقعی استفاده از فرآیند عارضه یابی سازمانی به شما کمک میکند این ضعفها را پیدا کنید و برنامه مناسبی برای بهبودشان بچینید.
سازمانهایی که به صورت منظم عارضه یابی انجام میدهند، مزیتهای زیر را به دست میآورند.
- مدیر به درک کافی از تمام فرآیندهای سازمانی میرسد و میتواند آنها را بهتر کنترل کند.
- برنامهریزی برای بروزرسانی و رشد سازمانی بسیار سادهتر خواهد شد.
- مسائل سازمانی از همان ابتدا حل میشوند و روال کاری سالم باقی میماند.
- سازمان معمولا با خسارتهای جدی مواجه نمیشود.
- ضعفها پیش از اینکه به بازار برسند و توسط مشتریان کشف شوند، از بین میروند.
انواع مدلهای عارضه یابی
انجام یک عارضه یابی موفق در سازمان نیازمند یک برنامهی جامع است که تابع مدلهای زیر باشد:
- مدل چرخه دمینگ (PDCA)
- مدل بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت (EFQM)
- مدل کارت امتیازی متوازن (BSC)
- مدل کاهش استراتژیک هزینه و بهبود عملکرد (SCR&PI)
- مدل ویس بورد (Weisbord)
- مدل بالدریج
- مدل شش سیگما (Six Sigma)
- مدل مک کینزی (McKinsey)
مدل چرخه دمینگ (PDCA)
PDCA مخفف حرف ابتدایی چهار کلمه Plan (برنامهریزی)، Do (انجام دادن)، Check (بررسی) و Act (اجرا) است. استفاده از این مدل به شما کمک میکند عارضهها در همان لحظهای که ایجاد میشوند، پیدا کنید و فرآیند بهبود مستمر داشته باشید. این مدل برای تمام بخشهای سازمان کاربردی است.
مدل مدیریت کیفیت اروپایی (EFQM)
این مدل برای پیدا کردن علت تفاوتی است که باعث شده وضعیت کنونی سازمان شما با آنچه انتظار داشتید، متفاوت باشد. به کمک این مورد از مدل های عارضه یابی سازمانی میتوانید علت این تفاوت را پیدا کنید و اقدامات لازم برای حل آن را انجام دهید.
برای اجرای این مدل باید نتایجی که از طرف مشتریان، کارمندان، جامعه، استراتژیها و خط مشیها به دست میآید، بررسی شوند. ارزیابی این نتایج به شما کمک میکند شاخصهای ارزیابی و عملکردی را پیدا کنید و برنامه درستی برای یکسانسازی آنها بچینید.
مدل کارت امتیازی متوازن (BSC)
آمار نشان میدهد ۵۰ درصد از شرکتهای بزرگ آمریکا از این مدل عارضه یابی سازمانی استفاده میکنند. در این روش سازمان از ۴ جنبه مورد بررسی قرار میگیرد:
- کارت امتیاز مشتری: سنجش عملکرد سازمان از دید مشتری یا سهامداران کلیدی.
- کارت امتیازی مالی: سنجش عملکرد مالی سازمان و میزان منابع مالی اختصاص یافته به این کار.
- کارت امتیاز فرآیندها: سنجش فرآیندهای داخلی سازمان با توجه به کیفیت خدمات و محصولات ارائه شده.
- کارت امتیاز دانش، یادگیری و رشد: سنجش عملکرد سازمان از نظر اهمیت به منابع انسانی و ارائه آموزشها و ایجاد فرهنگ درست.
امتیاز دهیها نیز باید با توجه به فاکتورهای زیر انجام شود:
- امتیاز دهی در بخش مالی با توجه به هزینه کمتر و درآمد بیشتر ارائه میشود.
- امتیازدهی در بخش مشتریان باید با توجه به زمان انتظار کمتر و حفظ مشتریان انجام شود.
- امتیازدهی فرآیندهای داخل سازمانی با توجه به میزان بهینه بودن آنها و کارایی فرآیندها ارائه میشود.
- امتیازدهی در بخش دانش با توجه به افزایش توانمندی کارکنان و بهبود تکنولوژیهای مورد استفاده در سازمان ارائه میشود.
مدل ویس بورد
این مدل به شما نشان میدهد برای عارضه یابی در سازمان کدام قسمتها را باید بررسی کنید. البته مدل ویس بورد، بخشهای کلی را مشخص کرده است و تعیین جزئیات بر عهده مدیران سازمان است.
اجزای این مورد از مدل های عارضه یابی سازمانی عبارتند از؛
- اهداف سازمان
- ساختار سازمان
- ارتباطات سازمانی شامل ارتباطات بین فردی و ارتباطات بین قسمتهای مختلف سازمان.
- سیستم پاداشدهی
- فرآیندهای کاربردی
- رهبری
این مدل یک نقشه برای بررسی سازمانی در اختیار افراد قرار میدهد و زمانی که مخاطبان شما با تفکر سیستمی آشنا نیستند، میتواند تصویر ساده ذهنی برای آنها ایجاد کند.
مدل شش سیگما
این مدل به سازمانها کمک میکند ارزشهای کنونی سازمان را حفظ کنند و به موفقیتهای آتی نیز برسند. این مدل سه فاکتور اصلی دارد که در ادامه آنها را معرفی کردهایم.
- راهبردها و استراتژیهای سازمانی
- تکنیکها و تدابیر اجرای استراتژیها
- فرهنگ سازمانی
در این مدل عارضهها فرآیند تعریف، اندازهگیری، تجزیه و تحلیل، ارتقا و کنترل را طی میکنند. مدل شش سیگما به عملکرد دقیق و ایجاد تغییرات بهینه با کمترین هزینه شهرت دارد.
مدل مک کینزی
جیمز مک کینزی مدیرعامل شرکت مشاوره مدیریت مک کینزی است که نمونه عارضه یابی سازمانی او به عنوان یک چارچوب مورد استفاده قرار میگیرد.مدل ۷S یکی از مشهورترین مدل هایی است که مک کینزی در حوزه مدیریت ارائه داده است که در آن ۷ مورد از مهمترین عوامل برای عارضه یابی کسب و کار معرفی میشود. این هفت مورد عبارتند از؛
- استراتژی
- ارزشهای مشترک
- سیستم
- ساختار
- مهارتهای سازمانی
- شیوه مدیریت
- منابع انسانی
این مدلها مکمل یکدیگر هستند و با بررسی همه آنها میتوانید اطمینان داشته باشید تمام لایههای سازمان را عارضه یابی کردهاید.
مدل استراتژیک کاهش هزینه و بهبود عملکرد
این مدل بر بهینهسازی فرآیندهای سازمانی و حذف بخشهای غیرکاربردی سازمان کار میکند.
برای استفاده از این روش، ابتدا لایههای مختلف سازمان در چک لیست عارضه یابی مشخص میشوند و سپس برای بهینهسازی هر بخش برنامهریزی صورت میگیرد. بهینهسازی فرآیندها باعث کاهش هزینههای سازمانی و بهبود عملکرد خواهد شد.
مدل بالدریج
مدل مالکوم بالدریج جزو معتبرترین و کاربردیترین مدل های عارضه یابی سازمانی است. به همین دلیل بسیاری از سازمانها، تنها بر اساس این نمونه عارضه یابی سازمانی انجام میدهند و در تلاشند بر اساس این مدل به تکامل برسند. مدل بالدریج میگوید برای بهینهسازی فرآیندهای سازمانی باید با توجه به اصولی که در ادامه بیان میکنیم، پیش رفت.
- برنامهریزی استراتژیک
- رهبری
- بازاریابی و مشتریمداری
- تحلیل جریانهای اطلاعاتی
- منابع انسانی
- فرآیندهای سازمانی
- نتایج سازمانی
عارضه یابی کسب و کار پاشنه آشیل سازمان شما را پیدا میکند
داشتن نقطه ضعف در سازمان امری طبیعی است؛ اما اگر رقبا زودتر از خودتان آن را پیدا کنند، تبدیل به پاشنه آشیل کسب و کار شما میشود و میتوانند از این طریق به سازمانتان آسیب برسانند. عارضه یابی سازمانی از بروز این مشکل پیشگیری میکند. هرچه سازمان بزرگتر باشد، عارضه یابی آن به فرآیند پیچیدهتری تبدیل میشود. اما اگر در بازههای زمانی منظم این کار را انجام دهید و در کنار آن، حین انجام کار هم به ایرادها و نقاط ضعف توجه داشته باشید، میتوانید مطمئن شوید هیچ ایرادی ناشناخته باقی نمیماند.